Bij De Beijer begrijpen we dat er mogelijk vragen zijn over het gebruik van staalslakken in de buitenruimte. In de media is er recent aandacht geweest over de risico’s van staalslakken bij grootschalige toepassingen. Ook wij hebben een product in ons assortiment waarin staalslakken worden verwerkt, te weten Graustabiel. Wij leggen graag uit waarom Graustabiel een veilig en effectief product is voor diverse toepassingen.
Wat is Graustabiel?
Graustabiel is een gebonden halfverharding die wordt toegepast als toplaag van voornamelijk wandel- en fietspaden. Graustabiel is een mengsel van natuurlijke steenslagen waarin LD-Mix (LD-staalslakken en gegranuleerde hoogovenslak) wordt gebruikt als bindmiddel.
Regels voor het veilig gebruik van bouwstoffen
De regels voor het veilig toepassen van bouwstoffen voor mens en milieu zijn beschreven in het Besluit bodemkwaliteit (Bbk). Voordat bouwstoffen op of in de bodem mogen worden toegepast, moeten de samenstelling en de zogeheten uitloogwaarden van de bouwstoffen worden geanalyseerd. Deze gemeten waarden mogen niet hoger zijn dan vermeld in het Bbk. Als de stoffen, genoemd in het Bbk, onder de gestelde maximum waarden vrijkomen (uitlogen) tijdens de uitloogproef, is de bouwstof algemeen toepasbaar.[1]
Graustabiel is als niet-vormgegeven bouwstof gecertificeerd volgens het Bbk. Graustabiel voldoet aan alle huidige milieukundige eisen die in Nederland gesteld zijn, wat aangetoond wordt door middel van een Fabrikant Eigen Verklaring (FEV). Onderliggend aan deze FEV zijn minimaal 10 externe partijkeuringen van verschillende partijen Graustabiel uitgevoerd. Het product is volgens deze partijkeuringen algemeen toepasbaar.
Afbeelding 1: Conclusie obv FEV data
Waarom gebruiken we staalslakken?
Eenmaal uitgehard is Graustabiel, mede dankzij de binding van staalslakken, zeer sterk en geschikt om gebruikt te worden op plaatsen met intensievere en iets zwaardere belasting dan ongebonden halfverharding. Graustabiel gaat over het algemeen langer mee en daarnaast verlaagt het product voor opdrachtgevers de onderhoudskosten. Ook is er een mogelijkheid om Graustabiel volledig te hergebruiken, hierdoor wordt de behoefte aan nieuwe grondstoffen verminderd, dragen we bij aan circulair bouwen en geven we een bijproduct uit de staalindustrie een tweede leven.
Wat is LD-mix?
LD-mix is een mengsel van LD-staalslak met gegranuleerde hoogovenslak. LD-staalslakken zijn noodzakelijk als activator voor de gegranuleerde hoogovenslak. Hydratatie leidt tot de vorming van een met cement vergelijkbare binding tussen de korrels.
LD-staalslakken staan vaak in een kwaad daglicht bij grootschalige toepassingen en veelal in pure vorm. Uit onderzoek van het Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), wat verschenen is in februari 2025 en zich richt op de grootschalige toepassing van LD-staalslakken (met een korrelgrootte van 0-90 mm), is gebleken dat er problemen ontstaan bij het gebruik van LD-staalslakken in dikke lagen van meer dan een halve meter op de Nederlandse bodem.[2] Dit komt voornamelijk door de volgende redenen:
1. Volume instabiliteit: Bij grootschalige toepassingen van grove gradaties (dikke pakketten van meer dan 0,5 meter laagdikte van korrelgradatie 0-90 mm) kunnen kalkpitten in de staalslak vocht aantrekken en expanderen, wat leidt tot breuk van korrels en verstoring van de korrelstapeling. Dit is vooral een probleem bij toepassingen onder wegen. [2]
2. Ontbreken carbonatatie (verstening): LD-staalslakken zijn op de locaties waar problemen zijn ontstaan veelal toegepast in pure vorm (als ongebonden constructie), zonder gegranuleerde hoogovenslak. Hierdoor is nagenoeg geen waterdichte laag ontstaan. Regen- en oppervlaktewater komt bij een dergelijke toepassing dan gemakkelijk in contact met de grote hoeveelheden LD-staalslakken (bij toepassing van meer dan 0,5m laagdikte).
Omdat LD-staalslakken een hoge pH-waarde hebben, ontstaat er na uitspoeling en vermenging met de bodem een extreem lage zuurgraad, waardoor zware metalen uit LD-staalslakken kunnen vrijkomen met milieuhygiënische risico’s als gevolg. [1] [3]
Hoe zit dit bij Graustabiel?
De toepassing van LD-staalslakken in Graustabiel staat niet in verhouding tot de hierboven beschreven situaties gezien de volgende redenen:
1. Geen volume instabiliteit: In Graustabiel speelt volume instabiliteit van LD-slak geen rol, omdat de staalslak is gebroken tot < 8 mm, waardoor er geen ingesloten kalkpitten kunnen voorkomen.
2. Beperkte hoeveelheid per m²: Het gaat bij een halfverharding als Graustabiel niet om een grootschalige toepassing. Graustabiel wordt in toplaagdikten van ca. 60-100 mm toegepast, waarvan slechts ca. 1/3e deel bestaat uit een LD-mix. Dat is dus niet te vergelijken met een grootschalige toepassing van pure LD-staalslak in laagdikten van meer dan 0,5 meter in toepassingen zoals bij de bekende probleemlocaties waar metersdikke pakketten zijn toegepast.
Verhoudingsgewijs wordt er in Graustabiel dus weinig LD-staalslak per m² bodem gebruikt en er ontstaat een meer gebonden constructie in tegenstelling tot pure LD-staalslak. Effectief wordt slechts enkele centimeters LD-staalslak toegepast om een sterke binding te verkrijgen. De eventuele uitloging van de LD-staalslakken zal bij deze toepassing dus al snel honderden keren lager liggen, dan bij een massieve LD-slak toepassing.
3. Carbonatatie en hydratatie: LD-staalslakken zijn noodzakelijk als activator voor de gegranuleerde hoogovenslak. Dit proces leidt tot de vorming van een met cement vergelijkbare binding tussen de korrels. De eventuele overmaat aan vrije kalk zal door carbonatatie voor aanvullende verkitting van de korrels zorgen. Dit leidt tot een hoge(re) stijfheid van het mengsel, wat gunstig is voor de slijtvastheid en sterkte.
Bijkomend voordeel is dat door het carbonatatieproces CO2 wordt vastgelegd. Door de open toepassing van Graustabiel vindt er blootstelling aan de lucht plaats, waardoor CO2 wordt vastgelegd via carbonatatie. Dit draagt bij aan een milieuvriendelijker profiel en aan een toename van de stijfheid en sterkte van het product. Bij toepassing van laagdikten van 60-100 mm Graustabiel zal vermoedelijk na ca. 1,5 tot 2,5 jaar alle CO2 gecarbonateerd/geneutraliseerd zijn. Bovendien daalt de pH van het mengsel als gevolg van deze reactie in diezelfde periode naar een neutraal niveau rond pH 8.
Hoe verhoudt Graustabiel zich ten opzichte van vergelijkbare producten?
Uit onderzoek van Tauw in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is gebleken dat, bij twee vergelijkbare producten van Graustabiel waarin ook LD-staalslakken zijn verwerkt (Duomix en KFP-Mix) onder of nabij de toepassingslocatie, de pH-waarde in bodem en grondwater op de lange termijn onveranderd is gebleven.
Uit hetzelfde onderzoek naar het gebruik van de halfverharding Duomix is onderzocht of toepassingen van dit product leiden tot negatieve effecten op het milieu en de gezondheid. Duomix is net als Graustabiel regelmatig toegepast als wandel- en fietspadverharding in de openbare ruimte. Duomix bestaat voor 100% uit LD-mix (85% LD-staalslak met 15% gegranuleerde hoogovenslak). In het onderzoeksverslag wordt gesteld dat voor de meeste toepassingen van Duomix en vergelijkbare producten geen bijzondere risico’s gelden. [4]
Graustabiel bestaat voor ongeveer 1/3e deel uit een LD-mix, in verhouding wordt in Graustabiel dus 3 á 4 keer minder LD-staalslak gebruikt dan in Duomix. Er kan dus met zekerheid gesteld worden dat ook voor Graustabiel in de meeste toepassingen geen bijzondere risico’s gelden.
Waar en hoe pas ik Graustabiel toe?
De toepassingen waarvoor Graustabiel voornamelijk bedoeld is: wandel- en fietspaden, erf- of toegangsverhardingen en parkeerplaatsen. Voor het toepassen van Graustabiel gelden geen afwijkende veiligheidsvoorschriften ten opzichte van wat in de GWW standaard gebruikelijk is. Net als bij andere bouwgrondstoffen is het raadzaam om maatregelen te treffen om blootstelling aan stof te voorkomen.
Als Graustabiel juist is aangebracht, conform onze verwerkingsvoorschriften, wordt het materiaal hard en ontstaat er een stofarme constructie. Voor verdere informatie verwijzen wij u naar het verwerkingsadvies:
Inname/ingestie
Uit onderzoek van het RIVM naar het toepassen van Duomix is gebleken dat er een theoretisch risico voor de gezondheid plaatsvindt als er ingestie (inname, opeten/drinken) plaatsvindt. Dit zou kunnen gebeuren wanneer het materiaal niet hard is geworden bij een toepassing als halfverharding, op een locatie waar contact met het materiaal mogelijk is. Voor de toepassing van een halfverharding als fiets- of wandelpaden zijn er in dit geval geen bijzondere risico’s.
Ondanks het feit dat Graustabiel aanzienlijk minder LD-staalslak bevat ten opzichte van de onderzochte Duomix, volgen we het advies van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat om het product uit voorzorg, niet toe te passen op plaatsen waar mogelijk veelvuldig direct contact zou kunnen zijn. Hierdoor beperken we de mogelijke risico’s voor gezondheid zoveel mogelijk. [4]
Op plaatsen waar mogelijk van een gezondheidsrisico sprake zou kunnen zijn, bevelen wij een 100% natuurlijk product of een alternatief type bestrating aan.
Is er momenteel een meldplicht voor het toepassen van Graustabiel?
Momenteel geldt er alleen een meldplicht in het gebied van omgevingsdienst Noordzeekanaal. In de rest van Nederland geldt dit vooralsnog niet. Echter is de verwachting dat er op 1 januari 2026 een meldplicht voor het gebruik van staalslakken wordt ingevoerd.
Conclusie
Graustabiel wordt voornamelijk toegepast op wandel- en fietspaden en voldoet aan het besluit bodemkwaliteit (Bbk) middels een Fabrikant Eigen Verklaring (FEV). De toepassing van Graustabiel is een kleinschalige toepassing en staat niet in verhouding tot de locaties waar problemen met staalslakken zijn ontstaan. Uit diverse onderzoeken naar vergelijkbare producten is gebleken dat er in de meeste toepassingen geen milieu hygiënische risico’s bestaan. Er kan dus gesteld worden dat Graustabiel, door de specifieke producteigenschappen, een veilig en effectief product is voor diverse toepassingen.
Graustabiel is qua hardheid en functionaliteit een veelgebruikt product door opdrachtgevers in Nederland. Als Graustabiel verwerkt wordt in juiste toepassingsgebieden conform ons verwerkingsadvies dan heeft u met Graustabiel een sterke, onderhoudsvriendelijke- en stofarme halfverharding die uniek is in zijn soort qua hardheid.
Het toepassen van halfverharding zonder staalslak
Indien u een staalslakvrije en dus 100% natuurlijke halfverharding wenst toe te passen dan is dat mogelijk. De Beijer is producent van diverse 100% natuurlijke halfverhardingen en heeft ca. 25 verschillende soorten halfverharding in het assortiment. Wij informeren u graag over de mogelijkheden.
Bronnen:
[1] Wettelijke regels toepassen staalslakken dekken risico’s voor … – ilent
[3] Staalslakken | Bodemtoezicht | Inspectie Leefomgeving en … – ilent